Het voortbestaan van de patrijs (perdix perdix) staat sterk onder druk. Het gaat om een kwetsbare soort uit de Rode Lijst van vogels in Nederland.
Het aantal broedparen van de patrijs is de afgelopen dertig jaar met bijna 90 % afgenomen tot ongeveer 5.000 broedparen in 2020. Ook in het Groene Hart is de soort sterk afgenomen. Er is slechts een beperkt aantal akkerbouwgebieden of braakliggende terreinen waar de vogel nog voorkomt.

De oorzaak van de afname in Midden- en West-Nederland heeft voornamelijk te maken met verstedelijking, verglazing en de schaalvergroting en intensivering van de landbouw. Ook de monocultuur, de veranderde gewaskeuze en het gebruik van bestrijdingsmiddelen heeft zijn tol geëist. Maar ook het gebrek aan broed- en schuilplaatsen en te kort aan voedsel heeft tot afname van de populatie geleid. Ten slotte is er een stevige druk op de populatie door predatie door roofdieren en -vogels. Bij predatiedruk door roofvogels zijn 5-10 broedparen patrijzen nodig per 100 hectare om een stabiele populatie te houden 1).

De Stichting Landschapsfonds Alphen aan den Rijn e.o. heeft samen met andere partijen, zoals het agrarisch collectief De Groene Klaver, enige jaren terug een patrijzenproject geëntameerd in en vooral rondom het Bentwoud. Het gaat onder meer om de aanleg van bloemenakkers, waar de patrijs dekking en voedsel(zaad en insecten) kan vinden en een aangepast bermbeheer.

Om vast te stellen of deze maatregelen een positief effect hebben op de patrijzenpopulatie zijn in 2022 de patrijzen gemonitord.
Er zijn in totaal 8 territoria in de polders vastgesteld. Met het Bentwoud erbij kan met redelijke zekerheid het aantal broedparen patrijs in het gehele gebied worden vastgesteld op 10. Bij 3 paar lijkt het een directe relatie te hebben met de aangelegde bloemenakkers.
Gelet op het aantal hectare onderzocht areaal (200 ha) lijkt dit momenteel een levensvatbare populatie, al is dit wel de ondergrens. Uitbreiding van bloemenpercelen zou kunnen leiden tot hogere aantallen patrijzenkoppels.

Predatie:
Er is sprake van een behoorlijke predatiegraad op jonge vogels. Vanuit het Bentwoud kunnen vos, bunzing en hermelijn de akkers in op zoek naar prooi. Maar er zijn ook opvallend veel roofvogels in de zomer waargenomen, waaronder slechtvalk, bruine kiekendief, havik, sperwer en buizerd. Uit onderzoek in Frankrijk is gebleken dat vooral de hoge aantallen bruine kiekendief correleren met lage dichtheden patrijs.
Door predatie gaat in het onderzoeksgebied meer dan 50 % van de volgroeide patrijzen verloren 2). Daarbij is de jacht niet meegenomen, ook al geven jagers in het gebied aan al jarenlang niet meer op deze vogels te schieten.

1) SOVON-rapport 2013/12, Het jaar van de patrijs: kennisupdate.

2) SOVON-rapport 2021/101, De status van de patrijs in Nederland.